Geschikt voor alle versies van Hauptwerk

Dit historisch barok orgel (1704) heeft 10 stemmen verdeeld over 1 manuaal en pedaal.

Uitgebreide informatie is te vinden onder de tab: "Historie".

Dispositie

De gegevens van het orgel

Het klavier is uitgevoerd met een z.g. "Kort octaaf". Het pedaal heeft normale toetsen en afmetingen. Omdat de pijpen voor Cis, Dis, Fis en Gis ontbreken zijn deze toetsen een octaaf hoger aangehangen. De stemming is meer dan een halve toon hoger dan normaal, Middentoonstemming (1/4-komma middentoon zonder aanpassingen). De tractuur is geheel mechanisch. Winddruk: 62,5 mm.

Het orgel

• 1704, Arp Schnitger bouwt het éénklaviers orgel met het manuaal aan de achterzijde.
• 1809, orgelmaker Freytag brengt het aangehangen pedaal aan. De windvoorziening moet wijken uit de kas en op de gaanderij wordt een plek gevonden. Een deel van de windkanalen wordt vernieuwd en er worden twee spaanbalgen aangebracht. Men denkt dat toen ook de stemming is veranderd, van middentoon in gelijkzwevend.
• Ca.1845, orgelmaker Petrus van Oeckelen wijzigt het orgel door drie Schnitger-registers te verwijderen en andere worden aangepast aan de smaak van de 19e eeuw.
  Zo wordt nieuw aangebracht een Viola da Gamba 8 vt.
• 1891, Jan Doornbos uit Groningen maakt een grote rechtopgaande magazijnbalg en vervangt zo de twee spaanbalgen van Freytag.
• 1987, Bij de restauratie door de Gebr. Reil uit Heerde, worden alle vroegere wijzigingen weer naar de toestand van 1809 hersteld met inbegrip van het kort octaaf.
  Het pedaal van Freytag en de balg van Doornbos worden behouden. De verdwenen of gewijzigde stemmen worden gereconstrueerd, zie dispositie.

Beknopte biografie van de Duitse orgelbouwer Arp Schnitger
Arp Schnitger leefde van 1648-1719. Hij genoot wereldfaam en wordt beschouwd als de meest bekende orgelbouwer ten tijde van de Noord-Europese barok. Schnitger combineerde de orgelprincipes uit de Renaissance met vroeg-barokke bouwprincipes. Hij bouwde in Duitsland en Nederland, maar ook in Portugal, Spanje, Engeland, Brazilie en Rusland. Schnitger wordt wel de Stradivarius onder de orgelbouwers genoemd. De orgels hebben een ongelooflijke klankrijkdom en volgens organisten zijn ze "goed bespeelbaar en doen ze het altijd". Hij bouwde 170 orgels waarvan 110 helemaal nieuw. Ruim dertig zijn er nog over en het grootste deel daarvan bevindt zich in Noord-Duitsland. Hij was heel precies en gedetailleerd in zijn aanwijzingen en stelde vaak van tevoren een onderzoek in. Schnitger en zijn mensen bouwden het gehele binnenwerk. In Hamburg had hij zijn belangrijkste werkplaats. Het transport ging per schip. De andere onderdelen, de orgelkassen, het snijwerk en de versieringen werden meestal door schrijnwerkers en beeldhouwers ter plaatse gemaakt.

Het werk van Schnitger in Groningen
Schnitger's grote talent was dat hij erin slaagde om de beste orgelbouwers uit zijn tijd om zich heen te verzamelen. Hij had een team in Magdeburg, in Bremen en in Groningen. In Groningen werkte hij o.a. samen met zijn meesterknechten Johannes Radeker en Rudolf Garrels. Ook werkte hij met de stadsbouwmeester Allert Meyer en Jan de Rijk, een van de top beeldhouwers van die tijd. De groep bestond verder uit leerlingen en gezellen die de orgels monteerden maar ook het onderhoud verzorgden. De intonatie was verregaand van tevoren door Arp Schnitger bepaald en werd mogelijk door hemzelf en later ook door een van zijn zonen afgerond. Door zijn zorgvuldigheid en de hoge kwaliteitseisen die hij stelde ontstonden er in de samenwerking met anderen prachtige instrumenten.
Er zijn een achttal nog bespeelbare orgels bewaard gebleven in Groningen. Er wordt door prominente orgelmakers gepleit om vooral conserverend te restaureren. D.w.z. als er iets te reconstrueren, restaureren of re-restaureren valt dat met dezelfde constructies en materialen moet als in de bouwtijd. Het is niet bekend hoe Schnitger er uit zag, er zijn geen afbeeldingen van hem bekend. Dit sluit aan bij de spreuk Gott allein die Ehre ( Alleen God komt de eer toe) die hij liet aanbrengen boven het orgel in zijn woonplaats Neuenfelde.
Meer informatie vindt u op www.arpschnitger.nl.

_{Bronnen: Stichting Oude Groninger Kerken, de Mixtuur.}

Speeltafel voor versie Hauptwerk 4

Hier ziet u de speeltafel van de versie voor Hauptwerk 4. We hebben hierbij gekozen voor 1 Organ Definition File met een tabblad voor de originele versie, een voor een standaard versie en tenslotte een voor voor een uitgebreide versie. Deze hier afgebeelde virtuele speeltafel van het Schnitger orgel van Eenum lijkt het meest op de echte situatie. Het originele orgel heeft een zogenaamd "kort-octaaf". Dit zogenaamde "kort-octaaf" is eigenlijk een "lang-octaaf". oudere klavieren gingen niet lager dan F (met de toetsen F-G-A-Ais-B). Als de organist lagere toetsen wilde, dan voegden de orgelbouwers deze toetsen (C-D-E) op een erg efficiënte manier toe. We noemen dit nu "kort-octaaf" maar eigenlijk waren er geen toetsen weggelaten maar toegevoegd. Later werden natuurlijk meer toetsen toegevoegd (Fis, Gis,), etc. Op het originele orgel van Eenum speelt bij het indrukken van toets E de C, toets F speelt de F, toets Fis speelt D, toets G speelt G en toets Gis speelt E. De rest is normaal. Het pedaal is ook vreemd. Het is aangehangen. Dit is later gebeurd (waarschijnlijk van 1807) en het heeft een normale indeling. Omdat echter de pijpen van Cis, Dis, Fis, Gis ontbreken op het originele orgel heeft men deze pedaaltoetsen een octaaf hoger aangehangen. Om het originele klavier te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards MAN ORG met één van uw klavieren verbinden. Om het originele pedaal te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards PEDAL ORG met uw pedaal verbinden.

Virtuele speeltafel Hauptwerk versie 5 normaal

Deze versie van het Schnitger orgel van Eenum kan op de normale wijze bespeeld worden. Het pedaal is aangehangen nu met een normale indeling. Om het normale klavier te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards MAN STD met één van uw klavieren verbinden. Om het normale pedaal te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards PEDAL STD met uw pedaal verbinden.

Virtuele speeltafel Hauptwerk versie 5 uitgebreid

Hier een afbeelding van de uitgebreide versie met alle 10 stemmen op alle klavieren. Om deze 2 normale klavieren te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards MAN1 EXT met uw eerste klavier verbinden en MAN2 EXT met uw tweede klavier. Om het 30 tonige pedaal te gebruiken moet u in HW2 via Organ Settings/Connect Keyboard MIDI inputs to Organ Keyboards PEDAL EXT met uw pedaal verbinden.

Systeemeisen

• Een redelijk moderne computer. Exacte uitspraken over wat er tenminste nodig is zijn erg moeilijk. U vindt veel informatie hierover op Hauptwerk.com. Hieronder vindt u een tabel van het geheugengebruik in de diverse programma's. Houdt u er rekening mee dat Windows ook nog flink wat geheugen in beslag neemt.

• Een goede geluidskaart in of aan de computer. Deze kaart verzorgt ook de MIDI verbinding van de speeltafel naar de computer.
• Een toetsenbord of keyboard òf natuurlijk een compleet electronisch orgel met MIDI uitgang. Er zijn al de meest prachtige speeltafels beschikbaar voor "prachtige" prijzen.
• Het beste komt de geweldige geluidskwaliteit van Hauptwerk tot zijn recht via een zeer goede hoofdtelefoon b.v. AKG of Sennheiser. Wij geven de voorkeur aan het aansluiten van de geluidskaart op uw stereo-installatie. Wat u beslist niet moet doen is Hauptwerk beluisteren via in de monitor ingebouwde luidspreker(tjes) of via een setje computerluidsprekers van 10 Euro!

Tabel geheugengebruik versie Hauptwerk 5 (ruimte nodig op de harddisk 1510 MB):

Demo's

• Georg Böhm Partita Ach wie nichtig, ach wie fluchtig 
• J.S. Bach Wer nur der lieben Gott lässt walten
• G. Corrette Récit Basse de trompette

• G. Corrette Récit tendre

• J.P. Sweelinck Ick voer al over Rhijn var I
• J.G. Walther Jesu, meine Freude Partita I
• J.T. Baustetter Sarabande
• D. Strungk Meine Seele erhebet den Herrn
• D. Strungk Meine Seele erhebet den Herrn
• J.P. Sweelinck Variations on Balleto del granduca
• J.P. Kellner Herzlich tut mich verlangen
• J. Pachelbel: Aria Quinta from Hexachordum Apollinis, 1699
• J. Pachelbel: Was mein Gott will
• J.G. Walther: Lob den Herren, den machtigen Konig der Ehren
• J.G. Walther: Liebster Jesu, wir sind hier Var.4
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 9
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 8
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 7
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 6
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 5
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 4
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 3
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 2
• J.G. Walther: Jesu meine Freude Partita 1
• G.Frescobaldi: Corrente prima (Deel)
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 6
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 5
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 4
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 3
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 3
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 2
• G.Frescobaldi: Partita sopra folia Variatie 1
• G.Frescobaldi: Aria detto balletto Variatie 4
• G.Frescobaldi: Aria detto balletto Variatie 3
• G.Frescobaldi: Aria detto balletto Variatie 1

Uitgelicht:

Opmerking bij onderstaande opnames:
De nummers waar een "H" achter staat zijn met Hauptwerk opgenomen.
De nummers zonder "H" zijn opnames van het echte orgel gemaakt in oktober 2006 tijdens het opnemen van dit orgel.
Dirk Coutigny is organist van het van Peteghem orgel van Haringe België.

Download

De HW 4 versie van dit orgel laadt zonder problemen in HW 5 of hoger.

Mail voor download informatie van het Arp Schnitger orgel Eenum naar info@hauptwerk.nl